دوست شایسته
در منابع دینی، در اینکه «دوست خوب» کیست؟ و با چه کسانی باید دوستی و موّدت داشت و از معاشرت و همنشینی چه کسانی باید پرهیز کرد، و ...
احادیث بسیاری است، با رهنمودهای کاربردی و جالب.
در صدد بررسی و نقل این گونه احادیث نیستیم، اما در قلمرو بحث از آداب معاشرت با دوست و آیین دوستی، توجه به نکاتی که به عنوان صفات دوست خوب مطرح شده
است، ضروری است. همان معیارها، حاوی دستورالعمل چگونگی معاشرت هم هست. به عنوان نمونه به یکی از این روایات، اشاره میکنیم.
امام حسن مجتبی(ع) در بستر بیماری بود و پس از آن مسمومیت که به شهادتش منجر شد، در دیداری که جُناده (از اصحاب وی) با حضرت داشت،
امام چنین توصیه فرمود:
«اِصْحَبْ مَنْ اِذا صَحِبْتَهُ زانَکَ، وَاِذا خَدِمْتَهُ صانَکَ وَ اِذا اَرَدْتَ منه مَعوُنَةً اَعانکَ و ...»(4)
«با کسی همنشینی و مصاحبت و دوستی کن که:
1ـ هرگاه با او همنشین شدی، مایه آراستگی تو باشد،
2ـ آنگاه که خدمتش کنی، تو را نگهبان باشد،
3ـ هرگاه از او یاری خواستی، کمکت کند،
4ـ اگر سخنی گفتی، تو را تصدیق کند،
5ـ اگر (بر دشمن) حمله بردی، قدرت وصولت تو را بیفزاید،
6ـ اگر دستت را به فضل و نیکی دراز کردی، او هم دست، پیش آورد،
7ـ اگر در تو (و زندگیت) رخنهای پدید آمد، آن را برطرف سازد،
8ـ اگر از تو نیکی دید، آن را در شمار و حساب آورد،
9ـ اگر چیزی از او طلبیدی، عطا کند،
10ـ و اگر تو ساکت بودی (و چیزی نخواستی) او آغاز کند (و نیازت را برطرف سازد).
اینها اوصاف کسی است که شایسته رفاقت و دوستی از دیدگاه امام مجتبی(ع) است. از اینها برمیآید که آیین دوستی
عبارت است از: آراستن دوست، یاری رساندن، قدرشناس بودن، تقویت کردن، همکاری داشتن و در راه دوست، فداکاری
و خدمت کردن.
از سوی دیگر، اگر در سخنان ائمه از دوستی با بعضی نهی شده، آنها نیز به عنوان صاحبان «رفتار ناپسند» محسوب میشوند که در قلمرو آیین دوستی نمیگنجد، ا
ز قبیل: عیبجویی، نابخردی، کینهتوزی، پرتوقّعی، کمظرفیّتی، بددهانی و بدزبانی، بیتقوایی،
لجاجت و ستیزهجویی، شوخیهای بیجا و آزاردهند، خودپسندی و بدرفتاری و از این دست خصلتها و رفتارها.
اینها، هم موجب کاهش دوستان و سستیِ دوستیها میگردد، و هم شیوههای ناپسند در معاشرت با دوستان است که باید از آنها پرهیز کرد.
دوستی حدّ ومرزی دارد که باید آن حریم حفظ و آن حق، ادا شود. امام صادق(ع) در سخن بلندی این حدود و حقوق را بیان فرموده، میافزاید:
مراعات این حدود، در هر کس بود (همهاش یا مقداری) او دوست است، و گرنه نسبت دوستی و صداقت به او نده. این پنج نکته عبارت است از:
اول: آنکه نهان و آشکار دوست، برای تو یکسان باشد.
دوم: آنکه زینت تو را زینت و آراستگی خودش ببیند و عیب و نقصان تو را عیب خویش بشمارد.
سوم: اگر به ریاست و ثروت و پست و مقامی رسید، این پست و پول، رفتار او را نسبت به تو عوض نکند.
چهارم: اگر قدرت و توانگری دارد، از آنچه دارد نسبت به تو دریغ و مضایقه نکند.
پنجم: (که جامع همه آنهاست) اینکه تو را در گرفتاریها، رها نکند و تنها نگذارد.(5)
آری ... اینهاست آیین دوستی و برادری دینی.
جلوه دوستی کامل و راستین، در موّدت قلبی، حفظ حرمتها، مراعات حقوق، یاری در هنگام نیاز و مساعدت در وقت گرفتاری است و بدون اینها ادعای دوستی پذیرفته نیست.
امام علی(ع) میفرماید: مردم، جز با امتحان و آزمایش شناخته نمیشوند. پس همسر و فرزندانت را در حال غیبت و نبودنت امتحان کن، و دوستت را در مصیبت
و گرفتاری، و خویشاوندان خود را هنگام نیازمندی و تهیدستی ... «وَ صَدیقَکَ فی مُصیبَتِکَ».(6)
وبلاگ دوست
